Dimenzije stereotipova i predrasuda u odnosu na raseljene osobe i izbjeglice iz Bosne i Hercegovine

Sažetak

U radu se analiziraju latentne i manifestne dimenzije stavova domicilne populacije prema raseljenim osobama i izbjeglicama iz Bosne i Hercegovine. Mehanizmi formiranja stereotipova i predrasuda sagledavaju se kroz okvir kompetitivno-konfliktnog modela i kroz četiri temeljne dimenzije: socijalna distanca, realistični grupni konflikt, mjere (ne)jednakog tretmana i simbolički rasizam. Pritom se dodatno razmatra povezanost kulturne kompatibilnosti (percepcije sociokulturnih različitosti) i sociopolitičke orijentacije društva, odnosno pretežitog raspoloženja javnog mnijenja u odnosu na prisilne migrante. Na osnovi podataka prikupljenih anketom koja je provedena na reprezentativnom uzorku građana Hrvatske (N=1575) u kritičnoj fazi izbjegličke krize (1994. godine), izlučena su tri faktora, odnosno tri latentne dimenzije stavova prema raseljeničko-izbjegličkoj populaciji: ugroženost, (ne)jednaki tretman prema izbjeglicama iz Bosne i Hercegovine i tolerancija, čija je struktura u značajnoj mjeri determinirana sociodemografskim obilježjima ispitanika (u prvom redu socijalnim statusom) i situacijskim varijablama (kontakti i brojnost raseljenih i izbjeglih u okruženju). Isto vrijedi i za stupanj socijalne distance koja je posebno visoka u odnosu na muslimanske izbjeglice, ali se javlja i kod hrvatskih izbjeglica iz Bosne i Hercegovine. Testiranje povezanosti putem neparametrijskih testova ukazuje na ključni utjecaj percepcije sociokulturnih razlika na stupanj socijalne distance prema pojedinim skupinama prisilnih migranata.